Społeczeństwo diachronicznie

Impreza Skąd wzięło się dzisiejsze słowo impreza ? Czy od zawsze miało związek z zabawą? Prześledźmy, jak zmieniło się znaczenie leksemu. Słownik etymologiczny języka polskiego Franciszka Sławskiego podaje, że impreza to „przedsięwzięcie, np. urządzanie zabawy, widowiska” [1] . Według Sławskiego wyraz ten notowany jest od XVIII wieku. Powiązane jest także z ukraińskim wyrazem impreza oraz z włoskim impresa i łacińskim imprendere , co oznacza przedsięwziąć coś. Widać zatem, że impreza ma przede wszystkim znaczenie rozpoczynania czegoś, podejmowania się czegoś, niekoniecznie zaś związane jest to dzisiejszym rozumieniem. Impreza notowana jest już w słowniku Trotza; występuje jedno tłumaczenie jako „zamysł”, a następnie przytoczony jest przykład: „wkroczył w szkodliwe przeciw ojczyźnie imprezy” [2] . Widać zatem, że hasło jest jednoznaczne. Słownik polszczyzny XVI wieku , a także Słownik staropolski nie notują tego hasła, co potwierdzałby tezę Sławskiego, że impreza p...

Czy wyrażenie płeć piękna zawsze mogło oznaczać kobietę? Nie tylko. Andrzej Jan Bańkowski wskazuje, że etymologicznie słowo to w prasłowiańszczyźnie oznaczało „ciało ludzkie i okrywającą ją skórę” [1] . Stąd też wcześniejsze rozumienie wyrazu płeć łączone było najczęściej z cerą na twarzy. Prześledźmy zatem, jak notują to słowniki. PŁEĆ Hasło odnaleźć można w słowniku Trotza, który podaje trzy znaczenia [2] . Pierwsze z nich mówi o płci miękkiej , drugie o pani płci niewieściej , trzecie natomiast dotyczy znaczenia w odniesieniu do skóry (najczęściej skóry na twarzy). Trotz podaje przykłady: brodawki gładką oszpecają płeć , płeć jego jako krew z mlekiem: piękną na twarzy ma płeć . Widać, że płeć odnosi się tu zarówno do dzisiejszego rozumienia tego słowa jako rozróżnieniu organizmów, a także do wcześniejszego użycia słowa. W przykładach Trotza nie ma jeszcze dokładnie skreślonej definicji słowa, jak podaje dzisiejszy Słownik Języka Polskiego PWN: płeć   «zespół właści...

Na przestrzeni wieków wyrazy kształtowały się i zmieniały, dostosowując się do zwyczajów, przemian społecznych i historycznych. Na blogu postaram się przedstawić co ciekawsze diachroniczne zmiany językowe dotyczące wyrazów związanych ze społeczeństwem. Na podstawie wybranych przeze mnie słowników pokażę historyczne przemiany słów, a także postaram się znaleźć odpowiedź, jak zmieniało się użycie i postrzeganie wyrazów przez naszych przodków. KOBIETA [1] Z doby słowników średniopolskich wyraz ten pojawia się w słowniku Michaiła Abrahama Trotza [2] .   Nowy dykcyonarz z roku 1764 notuje hasło kobieta i podaje tłumaczenie jako kobieta przeznaczona do zamążpójścia [3] . Przy haśle nie ma tłumaczenia polskiego. Słownik polszczyzny XVI wieku pod redakcją Marii Renaty Mayenowej notuje hasło kobieta zdecydowanie negatywnie: Pogardliwie lub lekceważąco o osobie płci żeńskiej . Natomiast w drugim znaczeniu znajdziemy: O prowadzącej rozwiązły tryb życia [4] . Tu także pojawia si...